روابط خارجی زمان کریم خان زند
روابط ایران با کشورهای همسایه عثمانی و روس بیشتر دارای جنبه های سیاسی و نظامی بود تا بازرگانی و تجارتی ، بنابراین روابط خارجی ایران در عهد کریم خان زند را به دو دسته تقسیم می کنیم:
الف : روابط خارجی ایران با کشورهایی که جنبه سیاسی نظامی دارد :
1- رابطه ایران با عثمانیدر عهد زندیه روابط ایران و عثمانی جنبه سیاسی داشت گرچه روابط بازرگانی نیز وجود داشت . موضوعات اصلی روابط دولت ایران و عثمانی عبارت بود از :
o مرزهای طولانی بین دو کشور
o اختلاف سیاسی بر سر اشغال مناطق مرزی
o طرفداری موردی یکی از دو کشور از اعراب مرزنشین
o وجود اماکن مقدس شیعیان در خاک عثمانی و علاقه ایرانیان به زیارت این اماکن
1 . در سال 1178 کریم برای سرکوبی اعراب بنی کعب از عمر پادشاه بغداد والی بغداد کمک خواست وی قبول نکرد .
نقش اعراب جنوب در روابط ایران و عثمانی عهد کریمخان
2- در سال 1179 کریم برای سرکوبی اعراب عمان از والی بغداد خواست تا اجازه دهد از طریق عراق راه خشکی عازم عمان شود ، باز هم نپذیرفت .
3- در سال 1182 وقتی که والی بغداد میر مهنا را به قتل رساند کریم خان اعتراض کرد بدین ترتیب نارضایتی به حدی رسید که کریم خان به بصره لشکر کشید و آنجا را تصرف کرد .
2- رابطه ایران با روسیهپس از آنکه در زمان نادر شاه افشار روسها مناطق مازندران و گیلان و دیگر نواحی شمالی ایران را تخلیه کردند به علت آشفتگی اوضاع داخلی پس از مرگ پطر کبیر تا روی کار آمدن کاترین دوم برخورد نظامی میان دو کشور روی نداد ، در زمان کریم خان نیز به علت اینکه ایرانیان با قدرت در مرزها ایستادگی میکردند ، تجاوزاتی از طرف روسها صورت نگرفت .
1- در سال 1180 ه . ق هیاتی به ریاست مستر اسکیپ با هدایای بسیار از روسیه نزد کریم خان آمد .
2- در سال 1192 سفیر دیگری از جانب روسیه به حضور کریم خان رسید و پیشنهاد اتحاد بر علیه عثمانی را داد ، اما مرگ کریم خان مانع از قبول این پیشنهاد شد .
3- در سال 1199 ،ژنرال روسی به نام پوتمکین در اصفهان به حضور مرادخان زند رسید و تقاضای انحصار تجارت در گیلان و مازندران رابه اطلاع خان زند رسانید و علی مراد خان پذیرفت .
ب: روابط خارجی ایران با کشورهایی که جنبه بازرگانی تجاری دارد .
1. روابط ایران و هند روابط ایران با هند د ر عهد زندیه بسیار دوستانه بود و بیشتر جنبه بازرگانی ، تجاری داشت .
دولت ایران برای تشویق بازرگانان هندی به تجارت با ایران ، کاروانسرایی مخصوص برای آنان در شیراز احداث کرده بود . اگر چه شرکت انگلیسی هند و شرقی سعی کرد تجارت ایران و هند را خود بدست گیرد اما بین دو کشور ایران وهند کالایی چون ادویه ، ابریشم ، مروارید ، شکر ، چینی ، و رد و بدل می شد .
2. روابط ایران و انگلستان
|
منبع:CDایرانیا |
در این دوره هیچ درگیری بین ایران و کشورهای همسایه روی نداد ( به جز جنگ بصره در اواخر حکومت کریم خان ) و همچنین به دلیل اقدامات امنیتی که کریم خان انجام داد فعالیتهای بازرگانی و تجاری در ایران توسعه یافتکریم خان که در اواخر عمر خود نسبت به فعالیت انگلیسیها بدبین شده بود به آنان دستور داد که خاک ایران را ترک کنند . |
3. روابط ایران و فرانسه این روابط عمدتا در قالب شرکت فرانسوی هند و شرقی انجام می پذیرفت )
1- در زمان زندیه روابط ایران و فرانسه گذشته از فعالیتهای تجاری ، جنبه سیاسی نیز داشت .
2- پادشاه فرانسه لوئی چهاردهم برای ایجاد اتحاد میان ایران و عثمانی در مقابل سیاست تجاوزگرانه روسیه ، تلاشهایی انجام داد .
3- به سال 1181 ق پیروکنسوول فرانسه در بصره برای گسترش فعالیتهای تجاری با ایران با کریم خان پیشنهاد کرد فسوجات فرانسوی را با ابریشم گیلان و پشم کرمان مبادله کنند کریم خان نیز این پیشنهاد را پذیرفت .
.
1- در سال 1180 ه . ق هیاتی به ریاست مستر اسکیپ با هدایای بسیار از روسیه نزد کریم خان آمد .
2- در سال 1192 سفیر دیگری از جانب روسیه به حضور کریم خان رسید و پیشنهاد اتحاد بر علیه عثمانی را داد ، اما مرگ کریم خان مانع از قبول این پیشنهاد شد .
3- در سال 1199 ،ژنرال روسی به نام پوتمکین در اصفهان به حضور مرادخان زند رسید و تقاضای انحصار تجارت در گیلان و مازندران رابه اطلاع خان زند رسانید و علی مراد خان پذیرفت .
4. روابط ایران و هلند
این روابط عمدتا در قالب شرکت هلندی هند شرقی انجام می پذیرفت ) هلندیها در عهد افشاریه تجارت خود را رونق بخشیدند و دفاتر نمایندگی خود در شهرهای بوشهر ، اصفهان ، بصره تاسیس کردند . در سالهای 1165 به علت اوضاع نابسامان ایران مراکز فعالیت خود را در ایران تعطیل کردند اما بصره همچنان فعال ماند ، در سال 1166 بین کمپانی هلندیها و حاکم بصره اختلاف پیش آمد و حاکم بصره آنان را اخراج کرد . آنها به بندر ریگ آمده و با اجازه از حاکم آنجا تجارتخانه ای در جزیره خارک تاسیس کردند و فعالیتهای بازرگانی و تجارتی خود را گسترش دادند با ظهور میر مهنا و آشفتگیهای که وی در بنادر ایران ایجاد کرد هلندیها برای همیشه از خلیج فارس اخراج شدند . |